Қазақстанда алғаш рет АИТВ-ның жаңа жағдайларының төмендеуі байқалуда

Елдің мемлекеттік, халықаралық және үкіметтік емес ұйымдарының бірлескен тиімді қызметі АИТВ-ға қарсы іс-қимыл бойынша өзінің нәтижелілігін көрсетуде. Елде алғаш рет АИТВ-инфекциясының жаңа жағдайларының анықталуының төмендеу үрдісі байқалды.

Соңғы бес жылда қабылданған шаралардың нәтижесінде мынадай маңызды көрсеткіштердің төмендеуі байқалады: ЖИТС – тен өлім-жітім, 100 мың тұрғынға шаққандағы сырқаттанушылық, үш берілу жолының екеуі — инъекциялық есірткіні қолдану кезінде парентеральды (қан арқылы) және анадан балаға жұғу.

Жүргізіліп жатқан эпидемияға қарсы іс — шаралардың нәтижесінде орташа әлемдік көрсеткіш 0,7% кезінде Қазақстан 15-49 жас аралығындағы халықтың 0,3% таралуымен АИТВ індетінің шоғырланған сатысында тұр (әлемде АИТВ-мен өмір сүретін 39 млн адам, оның ішінде ШЕОА елдерінде 2 млн адам). АИТВ-инфекциясы індеті негізінен халықтың негізгі топтарында (ХНТ) және олардың айналасында шоғырланған.

Жыл сайын қазақстандықтар өздерінің АИТВ-мәртебесі туралы көбірек білгісі келеді. Жыл сайын елде халықтың 10% — дан астамы тексеріледі.

Бүгінгі күнде АИТВ-инфекциясы індетінің диагнозы енді өлім-жітімге апаратын ауру емес. Қазіргі заманғы медицинаның жетістіктерінің арқасында ДДҰ АИТВ-ны созылмалы жұқпалы ауру деп таныды. АИТВ-мен өмір сүретін адамдар (АӨА) антиретровирустық терапияны (АРТ) қолдана отырып, ұзақ және сапалы өмір сүре алады, отбасылары мен дені сау балалары бола алады.

— БҰҰ-ның 2021 жылғы Саяси декларациясының мақсатын және ЮНЭЙДС 95-95-95 мақсаттарын орындау шеңберінде Қазақстанда АИТВ-мен өмір сүретін адамдардың 87 пайызы өздерінің АИТВ — мәртебесі туралы біледі, оның 87 пайызы АРТ қабылдайды, 88 пайызында вирустық жүктеме төмендеген, — деп атап өтті ҚР ДСМ Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғылыми орталығының директоры Бауыржан Байсеркин.

Бес жыл ішінде елде антиретровирустық препараттардың бағасы 2-40 есе төмендеді. Қаржы құралдарын үнемдеу АРТ АӨА қамтуды екі есеге ұлғайтуға және ТМККК тізіміне емдеудің тиімділігі мен қауіпсіздік бейіні жоғары бес жаңа инновациялық антиретровирустық препараттарды енгізуге мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда 18 АРВ-препарат тегін және(немесе) жеңілдікпен амбулаториялық қамтамасыз етуге арналған дәрілік заттар мен медициналық бұйымдар тізбесіне кіреді.

ҚР-да ДДҰ ұсынған профилактикалық бағдарламалардың барлық 12 бағыты енгізілді. Алдын алу стратегиясындағы негізгі инновация жанасуға дейінгі профилактиканы енгізу болып табылады. Бүгінде оны 4793 клиент алады.

ЮНЭЙДС-тің Дүниежүзілік ЖИТС-ке қарсы күрес күніне арналған Бүкіләлемдік науқанының ұраны — «Көшбасшылық-қоғамдастықтарға». ҮЕҰ — АИТВ-инфекциясын еңсеру бойынша мемлекеттің тұрақты серіктесі. Қоғамдастықтар емделуші адамдарды денсаулық сақтау қызметтерімен байланыстырады, сенімділікті арттырады, инновацияларды енгізеді, саясатты жүзеге асыруды және қызмет көрсетуді бақылайды. Аутрич қызметкерлері мен еріктілердің ХНТ ортасына қолжетімділігі жақсы. Олар профилактикалық іс-шаралар мен жедел тестілеу жүргізеді, презервативтер мен шприцтер таратады, диагнозды түпкілікті растау үшін ЖИТС орталықтарына жібереді.

Елде бір жыл ішінде әлеуметтік келісімшарттың арқасында негізгі топтармен жұмыс істейтін және мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс алған ҮЕҰ саны 4 өңірде 5-тен 10 өңірде 14-ке дейін өсті. 2023 жылдың 10 айында ҮЕҰ қатысуымен АИТВ-инфекциясының 158 жағдайы анықталды. ҮЕҰ-ның неғұрлым белсенді қатысуы АИТВ-ға қарсы жауап ретінде күш-жігерге қол жеткізуде мемлекет жүргізетін шаралардың тиімділігін арттыруға соғұрлым ықпал етеді.