Медиация: Қазақстан және Корея

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің 4 курс студенттері “Медиация және төрелік” курсын оқу барысында Атаханова Салтанат Карибаевнаның нұсқауымен еліміздегі медиация ісінің даму әрі қолдану барысын шет мемлекеттермен салыстыру жұмыстарын жасаған болатын. Нақтырақ айтар болсақ, біз “Технология елі” аталатын Кореядан бастаған болатынбыз.

Медиация – дауларды бейбіт жолмен шешу үшін тараптардың ерікті түрде келісімге келуін көздейтін әдіс. Бұл процесс үшінші бейтарап тұлғаның – медиатордың қатысуымен жүзеге асырылады. Соңғы жылдары медиация түрлі елдерде, оның ішінде Қазақстан мен Кореяда, кеңінен таралып, құқықтық жүйенің маңызды құрамдас бөлігіне айналды. Осы мақалада Қазақстан мен Кореядағы медиация жүйесінің ерекшеліктері, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қарастырылады.

Қазақстанда медиация туралы заңнамалық негіз 2011 жылы қабылданған «Медиация туралы» заңмен қаланды. Бұл заң дауларды бейбіт жолмен шешуге бағытталған жүйені дамытуға негіз болды. Медиация мынадайсалалардақолданылады:

• Азаматтық істер (отбасылық, еңбек және мүліктік даулар);
• Қылмыстық істер (жеңіл және орташа ауырлықтағы қылмыстар);
• Әкімшілік құқық бұзушылықтар.

Медиацияның артықшылықтары:

1. Дауды шешу уақытын қысқарту.
2. Сот шығындарын азайту.
3. Тараптардың өзара түсіністікке келуін қамтамасыз ету.

Қазақстанда медиаторлардың қызметін ұйымдастыру мен реттеуді арнайы ұйымдар, соның ішінде медиация орталықтары жүзеге асырады.

Корея медиацияны құқықтық жүйеге интеграциялау бойынша алдыңғы қатарлы елдердің бірі болып табылады. Елде 1990 жылдары қабылданған арнайы заңнамалық актілер медиация процесін ресми түрде бекітті. Медиация негізінен келесі салаларда қолданылады:

• Коммерциялық даулар.
• Отбасылық мәселелер.
• Қоғамдық даулар (мысалы, қоршаған ортаға байланысты істер).

Кореядағы медиацияның басты ерекшелігі – сот жүйесімен тығыз байланысы. Көптеген дауларды сотқа жеткізбей, медиация арқылы шешу міндетті болып табылады. Бұдан бөлек, Кореяда медиаторлар жоғары кәсіби деңгейде дайындықтан өтеді және олардың қызметі үкімет тарапынан қатаң бақыланады.

Қазақстан мен Корея медиациясының ұқсастықтары мен айырмашылықтары:

Қазақстан мен Кореядағы медиация жүйесі әр елдің құқықтық және мәдени ерекшеліктеріне бейімделген. Қазақстан медиацияны енді дамытып жатқан ел ретінде Кореяның тәжірибесін зерттеп, кейбір тиімді әдістерін енгізе алады. Ал Корея медиацияны сот жүйесіне интеграциялау арқылы бейбіт жолмен шешілетін істердің санын арттырып отыр. Дегенмен, екі елде де медиация бейбіт шешім қабылдаудың тиімді тәсілі ретінде қарастырылады, бірақ оның қоғамдық қабылдануы мен қолданыс ауқымы әртүрлі деңгейде дамыған.

Осылай қысқаша мәліметтермен бөлістік. “Медиация және төрелік” курсында алған біліміміз алдағы уақытта септігін тигізері сөзсіз.

Галым Асфендиар,

Мұсақұлов Али,

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ

4 курс студенттері