Отандық тауар өндірушілерді қолдау туралы заң жобасы ҚР Үкіметінің толықтай дерлік теріс қорытындысын алды

«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне отандық тауар өндірушілерді қолдау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасына Үкіметтің мүлдем теріс қорытындысы алынды.

Отандық азық-түлік өндірісін қолдауға және дамытуға бағытталған отандық заңнаманы жетілдіру бойынша ұсыныстар пакетін Парламент және қазақстандық салалық азық-түлік секторы одақтары депутаттарының қатысуымен ҚР Парламентаризм институты әзірлеген және іс жүргізу нормаларына сәйкес Үкімет тарапынан қорытынды алуға бағытталған. Бастама мемлекеттік реттеудің және тиісті заңнаманың болмауына байланысты соңғы уақытта қазақстандық саудада азық-түлік импорты үстемдігінің және еліміздің супермаркеттері мен базарларындағы қазақстандық өнімдер үлесінің төмендеуінің қауіп төндіретін үрдісі артып келе жатқандығына негізделді.

Бүгінгі таңда импортталған өнімдерді сатудан көп табыс табатындықтан жергілікті сауда желілеріне оларды сату тиімдірек – бұл нарық шындығы. Сауда желілері бизнес-процестің қатысушылары болғандықтан, әрине, олар тек өз пайдасы туралы ойлайды. Бұл жағдайда олар ресейлік және беларуссиялық өнімдерге басымдық беріп, отандық өнімдерді екінші орынға ығыстырады. Бұл түсінікті жайт, себебі азық-түлік қауіпсіздігіне және отандық өндірушілердің белсенді жұмыс істеуіне, дамуына және бюджетке тұрақты салық төлеуіне қамқорлық жасаушы – мемлекет болуы керек. Атап айтқанда, мемлекет кез келген елдің экономикалық егемендігінің кепілі болып табылатын отандық өндірісті қорғау және қолдау үшін шаралар қабылдауға мүдделі болуы керек.

Алайда, өндірушілерден мемлекеттік бюджетке түсетін салық түсімдерін ұлғайтуға және отандық экономиканы нығайтуға арналған бұл патриоттық заң жобасы әртүрлі министрліктер мен ведомстволардан өтіп, барлық ұсыныстар бойынша теріс үкім алды.

Азық-түлік секторының салалық одақтарында бұл Қазақстанның көптеген позициялар бойынша ЕАЭО шеңберіндегі міндеттемелермен байланысты екендігі туралы пікір білдіреді және шенеуніктер осы жағдайларда отандық өндірістің мүдделерін қорғау бойынша күрделі және қажырлы жұмыс жүргізуге дайын еместігін тілге тиек етеді. Сонымен қатар, Салалық одақтар альянсында біздің ЕАЭО елдері үшін ашық нарыққа мемлекет әртүрлі дәрежесінде қолдау көрсететін тамақ өнімдері кіретінін және бұл отандық тауарлар үшін жосықсыз бәсекелестік тудыратынын айтады. Мысалы, өрескел есептеулер бойынша, Қазақстанда тамақ өнеркәсібіндегі мемлекеттік қолдау деңгейі шамамен 5% құрайды, ал Ресей Федерациясында бұл 10%, Беларуссияда – 15%. Бұл жағдайда қазақстандық тауар бастапқыда ұтылады, өйткені бәсекелестер өнімінің өзіндік құны төмен. Салалық одақтар бұл тәжірибені жергілікті өндірушіге әділетсіз деп санайды және оны өзгертуге ниетті. Осы және басқа да мәселелер «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне отандық тауар өндірушілерді қолдау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасына ұсыныстар ретінде енгізіліп, оған толығымен дерлік теріс қорытынды келді.

Салалық одақтар бірнеше жылдан бері, ең алдымен, ЕАЭО елдерінен импортпен бәсекелестіктің теңсіздігі туралы, Кеден одағында өнімді өткізу және ондағы жұмыстың кіріптарлық жағдайлары туралы және басқа да мәселелерді көтеріп келеді. Бүгінгі күнге олар Үкімет пен бейінді мемлекеттік органдарды бұл проблемалардың бар екенін және оларды мойындауға және келіссөздер үстеліне отыру және өзара тиімді жолдарын табу арқылы шешуге шақырады. Егер бұл мәселелер бұрын ұсынылған әдістермен шешілмесе, онда оларды барлық халықаралық шарттар мен міндеттемелерді ескере отырып, отандық өндірушіні қолдау және ішкі нарық пен ұлттық экономиканы қорғауға негізделген жаңа әдістерді көмегімен шешу керек.

«Шынымды айтсам, біз Үкіметтің іс жүзінде теріс қорытындысын аламыз деп күткен жоқпыз, өйткені заң жобасында азық-түліктің ішкі өндірісін ұлғайтуға бағытталған ережелер бар, – деп атап өтті «Қазақстанның Сүт одағының» директоры Владимир Кожевников, – елде салықты арттыру мәселесі талқылануда, қазынада қажетті жобалар мен әлеуметтік бағдарламаларды іске асыру үшін қаражат жетіспейді. Сонымен қатар, аталған ұсыныстар арқылы бюджетті толтыру мәселесін шешуге болатынына қарамастан, отандық өндірісті дамыту және ұлғайту үшін ешқандай маңызды шаралар ұсынылмайды. Біздің өндірістік қуаттылығымыз толық жүктелмеген, өйткені біз өз сауда нарығымыздағы қолайсыз жағдайларға байланысты өнімді көп көлемде сата алмаймыз. Бірақ егер біз қазақстандық тауарларды сату үшін қолайлы жағдайлар жасасақ, салауатты протекционизммен айналысатын болсақ, сұрқай импортты әкелуге тыйым салатын болсақ, онда елімізде салықты арттырудың қажеті жоқ. Бұл айтылғандардың негізімен, проблемалардың өздігінен шешілмейтінін ескерсе отырып, біз келіссөздер жүргізуге және өзара тиімді шешімдер табуға шақырамыз. Егер біз ұсынатын әдістермен қиын мәселелерді шешу мүмкін болмаса, онда оларды қазіргі ақиқатқа негіздей отырып, отандық өндірушіні қолдау және ішкі нарықты қорғау үшін қалай шешуге болатынын талқылайық»

Заң жобасында бірнеше маңызды блоктар бар екенін еске саламыз. Бірінші блок сауда сөрелеріндегі отандық азық-түлік тауарларына қатысты протекционизмге қатысты. Мемлекет бұл мәселені реттеп, отандық тауарларға бөлшек саудада басым жағдай жасауы керек деген пікір білдіреміз.

Екінші блок «сұрқай» импорттан қорғау мәселелеріне қатысты. Жасыратыны жоқ, көптеген азық-түлік тауарлары, әсіресе көрші елдерден әкелінетіндер, шекарада санитарлық тексерулерден өтпей өтеді. Бұл көбінесе жарамдылық мерзімі ұзартылған, сапасы төмен немесе салық төленбеген тауарлар. Мұндай тауарлар отандық азық-түлік өнімдеріне әділетсіз бәсекелестік туғызып қана қоймай, қазақстандық тұтынушыларға да қауіп төндіреді. Сондықтан екінші блок қазақстандық нарықты сұрқай схемалар бойынша елімізге әкелінетін сапасыз, күмәнді тауардан қорғауға бағытталған.

«Салалық одақтар бұл мәселені екі жыл бойы көтеріп келеді, бірақ біз әлі прогреске қол жеткізген жоқпыз. Мемлекеттік органдардың өкілдері біздің проблемаларымызды түсініп, жабайы нарық жағдайында отандық өндірісті қорғау мәселелерін бірге шешуге тырысудың орнына ДСҰ нормаларына, бұйрықтар мен шарттарға сілтеме жасайды. Ел басшылығы қосылған құны жоғары өндірістерді дамыту міндетін қойып отыр, бірақ мұны отандық тауарлардың импортпен әділ бәсекелестігі мәселелерін шешпей-ақ жасау қиын болады. Осының бәрін мемлекет бизнеспен бірге шешуі керек. Дағдарысқа ұшыраған отандық өндіріс мүшелері қолдау шараларының, ақшаның емес, яғни реттеуші шаралардың қажет екенін бар даусымен жеткізуге тырысуда», – деп санайды «Қазақстанның сауда кәсіпорындары қауымдастығының» президенті Жібек Әжібаева.

Отандық өндірушілер мен олардың мүдделерін білдіретін салалық одақтар заң жобасына Үкіметтің теріс пікірін алу бұл салада проблемалар жоқ және одан әрі ештеңе істеуге болмайды дегенді білдірмейді деп санайды. Азық-түлік өнімінің басым импорты проблемасы шын мәнінде бар және ол отандық өндірістің, жалпы ұлттық экономиканың жай-күйіне, өндірушілерден салық аударымдарының көлеміне және елдің азық-түлік қауіпсіздігіне теріс әсерін тигізуді жалғастыруда. Осыған байланысты салалық одақтар мемлекетке бұл проблемаға көз жұмып қарауды емес, бірге шешімдерді, қажетті тұжырымдар мен оны шешу мүмкіндіктерін іздеуді ұсынады.

Салалық одақтардың өкілдері бейінді мемлекеттік ведомстволар мен Мәжіліс депутаттары азық-түлік өндірісінің отандық секторын дамытудың маңыздылығын түсіне отырып, өндірушілермен бірлесіп жинақталған қиындықтарды талқылау үшін қажетті алаңдар мен жұмыс топтарын құруға мүмкіндік табады деп үміттенеді. Министрліктер мен салалық одақтардың сарапшылары бірігіп, Қазақстанның барлық халықаралық міндеттемелерін сақтау шеңберінде отандық өндірушіні қолдаудың, оған бәсекелестік үшін тең құқылы жағдайлар жасаудың және ұлттық экономиканы қорғаудың жолдарын тауып, оны ағымдағы геосаяси қатерлер аясында бәсекеге қабілетті етуге тиіс.