Қазақстанда АИТВ-ның контактіге дейінгі профилактикасын пайдалануға ниет білдірушілер саны екі еседен астам өсті

Елімізде жыл сайын АИТВ-ның контактіге дейінгі профилактикасын (КДП) қолдануға ниет білдірушілер саны артып келеді. Өткен жылы олардың саны бес мың болса, биыл 11 мыңнан асты. КДП немесе PrEP – бұл АИТВ жұқтырудың алдын алудың тиімді әдісі, ол тек АИТВ-дан сау адамдар үшін тұрақты қолданылған жағдайда ғана жұмыс істейді.

— «КДП тенофовир/эмтрицитабин препаратының күнделікті қабылдауын қамтиды. Әлемдік зерттеулер көрсеткендей, PrEP препараттары АИТВ жұқтыру қаупін 99%-ға дейін төмендетеді. Препараттарды аймақтық АИТВ-ның алдын алу орталықтарында, үкіметтік емес ұйымдарда (ҮЕҰ) тегін және құпия түрде алуға болады. Мигранттар дәріханаларда дәрігерлердің рецептісі бойынша сатып ала алады», — дейді Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігіне қарасты Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғылыми орталығы (ҚДИАҒО) директорының міндетін атқарушы Ұлықбек Медеубеков.

Елімізде АИТВ көбіне негізгі топтар арасында таралуда. Сондықтан КДП бірінші кезекте есірткі пайдаланушыларға, еркекпен жыныстық қатынасқа түсетін ерлерге, секс-жұмыскерлерге, транс адамдарға, серіктестердің бірі АИТВ жұқтырған дискорданттық жұптарға арналған. Негізгі топтарға қол жеткізу стигма мен кемсітушілікке байланысты қиын. Көптеген адамдар осы себепті медициналық ұйымдарға жүгінуден қорқады. Сондықтан КДП 2023 жылдан бастап ҮЕҰ-да қолжетімді болды. Алты достық ҮЕҰ медициналық қызметкерлер арқылы препараттарды береді, ал екеуі медициналық лицензия алды. ҮЕҰ өкілдерімен бірге дәрігерлер мен навигаторлар чат-боттар, веб-сайттар, әлеуметтік желілер және аутрич жұмыстары арқылы белсенді жұмыс істейді.

Өткен жылдан бері КДП қабылдағысы келетіндерге тіркелу жеңілдетілді: тек АИТВ-ға теріс нәтиже көрсеткен тест пен АИТВ белгілерін скринингтен өткізу қажет. Бұл PrEP қабылдауға шешім қабылдамағандар үшін маңызды ынталандыру.

КДП-ны белгілі етудегі келесі қадам – медицина қызметкерлерінің қоғаммен серіктестігін арттыру. Бұл қоғам деңгейіндегі модельдерді кеңейту мен әртараптандыруды, ҮЕҰ үшін қызметті лицензиялауды және ақпараттық материалдарды әзірлеуді қамтиды. 2027 жылға қарай бұл қызметпен 22 мыңнан астам адамды қамту – амбициялық мақсат.

КДП таңдау – бұл АИТВ жұқтыру қаупі бар кез келген адамның құқығы. АИТВ-ға қарсы күрестегі жетістіктер адам құқықтарын қорғау мен денсаулық сақтау жүйесін нығайтумен тығыз байланысты.

20 қарашадан 1 желтоқсанға дейін (Дүниежүзілік ЖИТС-пен күресу күні) елімізде ЮНЭЙДС ұранымен «Дұрыс жолды таңдаңыз – адам құқықтары жолын» атты науқан өтеді. Әр адамның құқықтарын сақтау – АИТВ-ға қарсы тиімді жауаптың негізі. Бұл Дүниежүзілік ЖИТС-пен күрес күні – әр адамның денсаулығын қорғау арқылы оның құқықтарын қорғауға арналған іс-қимылға шақыру.
Қазақстанда АИТВ-ның алдын алу, диагностикалау және емдеу бойынша ұлттық заңнаманы жетілдіру жұмыстары тұрақты түрде жүргізілуде. АИТВ-мен өмір сүретін адамдар балаларды асырап ала алады. Антиретровирустық терапия мемлекет есебінен ұсынылады. АИТВ-ға тестілеуді тіркелген емханаларда немесе өңірлік АИТВ-ның алдын алу орталықтарында құпия, тегін және қажет болған жағдайда анонимді түрде тапсыруға болады.

1 желтоқсанға арналған науқан күндері еліміздің барлық өңірлерінде АИТВ-ның алдын алу туралы білімді насихаттау, АИТВ-ға ұшыраған адамдарға қатысты стигма мен кемсітушілікке жол бермеу мақсатында акциялар, дөңгелек үстелдер, флешмобтар және басқа да іс-шаралар өтеді. Аймақтық АИТВ-ның алдын алу орталықтарында халық үшін Ашық есік күндері өтеді. Әрбір қалаған адам мамандардан кеңес алып, АИТВ-ға тексеріле алады.

26 қарашада Алматыда «АИТВ-ның алдын алу және емдеудегі инновациялық шаралар: саясат, зерттеулер, тәжірибе» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция өтеді. Бұл іс-шара беделді шетелдік және отандық сарапшылардың қатысуымен санитарлық-эпидемиологиялық бақылауды нығайту және АИТВ инфекциясы мен дерматовенерологиялық аурулардың алдын алудың заманауи тәсілдерін жетілдіруде маңызды қадам болмақ.

ҚДИАҒО баспасөз қызметі